24 ores por impare da conesce la “musiga” dl chit. Le Hotel La Perla cun Michil Costa peia ia cun na manifestaziun cuntra-tendenza y inovativa.

Gastronomia – N dé sot la merscia dl chît vëgn organisé dal Hotel La Perla da Corvara. Al metarà man incö ai 19 de setëmber dales trëi domisdé. Ćina le dé do da mesa les döes gnaral scutè. Le chît, le lingaz dl cör, é na gran richëza che tröc de nos n’à nia nu – chësc n’arata nia ma i iniziadus de chësta manifestaziun particolara. I viun te n’epoca caotica y turbolënta, olache al n’è feter mai chît, olache al ne vëgn feter mai scutè. La familia Costa ô mostrè ala jënt la belëza dl chît. Te n’intervista nes cunta Michil Costa dl’iniziativa “Le dé dl chît”.

La Usc: Metun man l’intervista cun na defi niziun de chît…
Michil Costa: Chi che scuta ne dij nia nët nia.

Ćiodi pa chësta iniziativa?
Massa parores n’é mai sëgn de tröpa sapiënza. Al vëgn baié massa. Bele da trëi agn incà feji iö n dé al’edema le dé dl chît. Tratan chësc dé ne baii iö cun degügn. Fora de sajun ne baii iö por dui dis nia. Scutè por n dé intier m’à fat capì tan de cosses che an po fà, ponsè y comuniché inće zënza baié. L’idea n’é nia mia, mo de Mahatma Ghandi. Sce Ghandi, na porsona tan importanta che â tan de cosses da dì, podô se tó tëmp por scutè, m’ài ponsé che i po inće iö, pice ustì dla Val Badia, scutè n iade vigne tant (al rî).

Ćiodi scutëise pa os n dé al’edema?
I ne scuti nia por tó ite pinsiers, mo por i lascè jì; i ne le feji nia por fà gröm, mo por menè demez le suraplü de informaziuns che i à tl će.

Ëise denat albü dificoltês tratan osc dé dl chît?
Difi coltês ài albü cun porsones che ne me co-nesciô nia. Por ejëmpl n iade êi jü te na ütia da munt por comanè n cafè. I i â dè al ostì na zetola, olache i â scrit sö ći che i orô y l’ostì, ponsan bunamënter che i ess val’ sort de handicap, m’â fat le cafè denat a me co a döta la jënt che aspetâ bele da n pez. Sce al é poscibl i diji danfora ales porsones che i ne baiarà
nia.

Ëise inće incuntè porsones che ne ves capî nia?
Al é dessigü inće porsones che ne capësc nia y che critichëia mi comportamënt. Porsones che vëiga chësta cossa, na cossa fora dl ordinar y normal, sciöche valch che i feji por me fà odëi. Mo ara n’é nia insciö, iö le feji ma por me instës.

Adorass pa döta la jënt n te’ dé de chît al’edema?
Dötes les porsones adorass almanco dui dis de chît al’edema.

Mo ala porsona i él gnü dè la scincunda dla parora…
Chël Bel Dî nes à dè la scincunda dla parora, mo dessigü ne s’aspeta Dî nia che ara gniss tan strabaćiada.

Ći i dà pa n te’ dé de chît ala porsona?
A livel personal dà n dé de chît dër tröp. Tl chît poste te trà fora dl monn olache te vires ne fajon nia l’eremit. Iö i va do a val’ insegnamënt dla religiun budista. I sun stè plü gonot te convënć de patri budisć tl Tibet. I à podü sintì n’energia dër positiva canche i sun gnü a contat cun chisc patri, che é stlüć ite te n convënt y che ne baia nia por döta süa vita.

Ći fajëise pa os le lönesc, canche i ne baiëis nia?
Le lönesc é mi dé lëde, porchël ne sunse iö nia te hotel. I va sö por munt o va a me bëre val’ cun i compagns. Canche i à val’ da dì spo le scrii sön na zetola y zënza ascuti sö ći che i atri à da dì. Scrion dìjon tröp de manco de ći che an dijess sce an adorass la usc. Les parores vëgn mosorades y ares à plü pëis.

Ô chësta iniziativa dl “dé chît” inće ester na sort de promoziun por osc hotel?
Nou, ara ne se trata nia de promoziun dl hotel. Le dé dl chît é gnü organisé por porvè da aumentè la consapevolëza tles porsones dla belëza dl scutè chît. Tratan la cëna tl chît ne gnaral nia ma nia baié, mo al gnarà inće porvè da limité le plü poscibl les veres. Te ćiasadafüch por ejëmpl gnaral laurè plü plan y pegher.

Ći predisposiziun mëss pa avëi na porsona por tó pert al dé dl chît?
Nos ne sun nia n convënt. An ne po nia pretëne che do da n dé de chît pòn avëi n aumënt de spiritualité. Nos sun ostis. N ostì mëss avëi fantasia por trà la jënt. Les porsones che tol pert a chësc dé se aspeta dessigü inće de fà n pü’ de meditaziun, mo al sarà inće momënć de intrategnimënt y devertimënt.

Ći efet po pa avëi na cëna tl chît?
I ne sa nia. I ne sun nia bun da capì cô che ëra po gnì tuta sö dala jënt.

Ći interes – prenotaziuns – él pa stè ćina śëgn?
Al é stè ćina śëgn (vëndres da denant) ca. 60 porsones che s’à prenotè. I arati che al n’é dessigü inće danter tröc de chisc de chi che ne se fej nia le pinsier de ći che al podess suzede tratan la cëna.

Cô funzionëia pa na te’ sort de cëna?
I ne orun dessigü nia mëte les porsones en difi colté y lascè nüsc ghesć sentà por döta la dorada dla cëna. I antipasć y i pröms sarà a bufet por i dè ala cëna n’atmosfera plü löcra. Por mangé i secundi podarà la jënt se sentè jö. Tratan la cëna gnarà dè fora, a n valgügn plö fortunà, bonns por dì n valgönes parores. Les porsones che tolarà pert al dé dl chît ne dess nia messëi sintì le pëis por ći che i vëgn portè dant. I orun fà na cossa plü interativa che i dais la poscibilité ales porsones da comuniché danter ëres.

Ći sort de intrategnimënt pa?
Al sarà Max Castlunger che sonarà le fabló, zënza sonn y na balarina ti jarà do. Tratan la cëna podaran odëi Dolasila y i atri personaji dla liënda de Fanes che roda incër les mëses ia. Marco Forni dl Istitut Ladin portarà les porsones ala consapevolëza dl’importanza dl chît scrion pinsiers sön na tofl a. Le componist Paolo Tomada sonarà al tlavier composiziuns scrites sön la basa de numeri gnüs fora da trà i dasc. Walter Moroder fajarà spo na vernissage, por la daurida dla mostra de sües operes, zënza parores. Y ćiamo laprò saral n sapiënt vedl che scriarà sü ponsiers sön zetoles che ël burjarà atira dedô. Pinsiers che podarà arichì chi che i arà lit. Chi che ne i arà nia lit, arà pordü val’ de important che ne gnarà nia scrit n secundo iade.

Ći suzedel pa la domënia?
La domënia, do gostè jaran düć deboriada ite dales cascades de Pisciadù adöm al “piff eraio magico” (Max Castlunger). Dailò saral n’ora de meditaziun olache al gnarà insigné da trà le fl e. Do marëna gnaral spo sonè le gong y cun chësc sonn arà le dé dl chît na fin.

Vel pa le chît por düć üsc ghesć che é te hotel?
Scê. Le chît vel por düć. Por i ghesć y inće por chi che laora te hotel. Al personal ài porvè da i splighé le ćiodi de n dé dl chît. Tröc de ëi l’à azetè. Al é n valgügn che n’à nia azeté y chi ne sará nia te hotel tratan chësc dé.

Podaral gnì anuzé le telefonn tratan le dé dl chît?
Al ne podarà nia gnì adorè le fonin. Mo chël ne po mai gnì adorè te nosc hotel. Le telefonn dla reception gnarà spostè te na ćiamena. Ma chël telefonn funzionarà y ma öna na secreteria podarà respogne. Düć i atri telefonns gnarà destacà fora.

Messass o podess de te’ iniziatives gnì metüdes ite inće tla cuotidianité dla sajun turistica?
Sce ara va valgamia bun spo podess le dè dl chît deventè incé l’edema dl chît.

Minëise os che al sides n’iniziativa che po inće gnì tuta sö da d’atri hotì?
I le speri. Mo ara ne se trata nia de na strategia de marketing. Al è na cossa plü sota che mëss avëi n signifi cat por chi che la fej.

Intervista: Katia Pizzinini, La Usc di Ladins nr. 36 dl 19 setëmber 2009